Hãng tin CNA, ngày 25 tháng 7 hôm qua, cho đăng tải bài viết của hai ký giả Zelda Caldwell và Katie Yoder cho hay: Vào ngày 27 tháng 5 năm 2021, tin tức cho hay những ngôi mộ không được đánh dấu có chứa hài cốt của trẻ em bản địa đã được phát hiện trong khuôn viên của một trường nội trú cũ ở British Columbia.

Trường nội trú Kamloops dành cho người bản địa, hoạt động từ cuối thế kỷ 19 đến cuối những năm 1970, nằm trong số các trường được chính phủ Canada tài trợ do Giáo Hội Công Giáo điều hành để cưỡng bức đồng hóa trẻ em bản địa.

Hơn một năm sau, không có thi thể nào được phát hiện tại địa điểm Kamloops. Không rõ liệu những ngôi mộ được cho là đã được phát hiện ở đó có thực sự hiện hữu hay không.

Chủ đề về các trường học nội trú đã được tập chú trở lại vào dịp chuyến đi đền tội của Đức Thánh Cha Phanxicô đến Canada. Khi xin lỗi về vai trò của Giáo Hội Công Giáo trong việc vận hành hệ thống trường học nội trú do chính phủ Canada tài trợ, ngài lấy làm ân hận về “sự tiêu diệt văn hóa và sự đồng hóa cưỡng bức” đã gây ra cho người dân bản địa của đất nước. Trẻ em bản địa bị bắt khỏi gia đình và bị cấm nói ngôn ngữ mẹ đẻ của chúng.

Như một “điểm khởi đầu”, Đức Giáo Hoàng kêu gọi “một cuộc điều tra nghiêm túc về các sự kiện của những gì đã xảy ra trong quá khứ và để hỗ trợ những người sống sót trong các trường học nội trú được chữa lành những chấn thương mà họ phải chịu.”

Truyền thông điên cuồng làm sai lệch kết quả ban đầu

Căn nguyên của cuộc tranh cãi là các khu được cho là chôn cất đã được phát hiện ra sao. Radar xuyên đất đã thu được các hình ảnh, nhưng vẫn cần phải xác định liệu những hình ảnh đó có phải là những ngôi mộ hay không.

Nhìn lại, việc thông báo kết quả kiểm tra của radar đã được đưa ra với một cảnh cáo (caveat). Nó được coi là một phát hiện "sơ bộ", nhưng các phương tiện truyền thông và các chính trị gia đã nghe theo câu chuyện cho rằng những ngôi mộ tập thể được tìm thấy tại địa điểm của một trường nội trú cũ.

"Cuối tuần qua, với sự giúp đỡ của một chuyên gia radar xuyên đất, sự thật rõ ràng của những phát hiện sơ bộ đã được đưa ra ánh sáng - xác nhận hài cốt của 215 trẻ em là học sinh của Trường Nội trú bản địa Kamloops", Giám đốc Rosanne Casimir của tổ chức Cộng đồng Tk'emlúps te Secwépemc cho biết như thế sau thông báo ban đầu.

“Hài cốt của 215 trẻ em được tìm thấy tại trường nội trú Kamloops cũ: Quốc gia đầu tiên,” một tiêu đề viết như thế trên tờ Vancouver Sun. Lời dẫn của câu chuyện viết: “Một Quốc gia Đầu tiên ở B.C. đã xác nhận rằng hài cốt của 215 trẻ em là học sinh của Trường Nội trú Bản địa Kamloops đã được tìm thấy trong khu bảo tồn bằng cách sử dụng radar xuyên đất. "

Câu chuyện của Associated Press vào tuần đó đã làm cho kết quả radar có vẻ có giá trị dứt khoát: “Hài cốt của 215 trẻ em, một số chỉ mới 3 tuổi, đã được tìm thấy được chôn cất tại khu vực từng là trường nội trú bản địa lớn nhất Canada - một trong những định chế đã lấy trẻ em khỏi các gia đình trên toàn quốc."

Thủ tướng Justin Trudeau đã sử dụng ngôn ngữ tương tự trong một tuyên bố mà ông đưa ra một ngày sau khi kết quả nghiên cứu được công bố: “Tin tức về hài cốt được tìm thấy tại trường nội trú Kamloops cũ làm trái tim tôi tan nát - đó là một lời nhắc nhở đau đớn về chương đen tối và đáng xấu hổ đó của lịch sử nước ta. Tôi nghĩ tới tất cả mọi người bị ảnh hưởng bởi tin tức đau buồn này. Chúng tôi ở đây vì các bạn."

Trong báo cáo của mình về điều được nó gọi là “khám phá rùng rợn”, tờ the New York Post gọi địa điểm bị nghi ngờ là địa điểm chôn cất là một “ngôi mộ tập thể”.

Tờ Post cho biết: “Một ngôi mộ tập thể chứa đầy hài cốt của 215 trẻ em bản địa, một số chỉ mới 3 tuổi, đã được tìm thấy trong khuôn viên của một trường nội trú cũ ở Canada, nơi được biết đến với các hành vi lạm dụng thể lý, tình cảm và tình dục”.

Trong một câu chuyện được xuất bản vào ngày 7 tháng 6 năm 2021, với tiêu đề “Làm thế nào hàng ngàn trẻ em bản địa đã bị biến mất ở Canada,” tờ The New York Times đưa tin, “Hài cốt của hơn 1,000 người, chủ yếu là trẻ em, đã được phát hiện trong khuôn viên của ba trường nội trú cũ ở hai tỉnh của Canada kể từ tháng Năm.”

Những người hoài nghi đặt câu hỏi về bằng chứng

Jacques Rouillard, giáo sư danh dự Khoa Lịch sử tại Đại học Montreal, có câu hỏi về tính hợp lệ của bằng chứng. Radar xuyên đất có thể đã phát hiện ra điều gì đó, nhưng không nhất thiết phải là bãi chôn cất, ông gợi ý trong một bài báo cho tờ Dorchester Review.

Rouillard khẳng định rằng trong trường hợp của trường nội trú Kamloops, radar xuyên đất có thể cho chúng ta biết rất ít về những gì thực sự nằm dưới mặt đất.

Ông viết, “Bằng cách không bao giờ chỉ ra rằng đó chỉ là vấn đề suy đoán hoặc tiềm năng, và vẫn chưa tìm thấy hài cốt, các chính phủ và giới truyền thông chỉ đơn giản là dành tính đáng tin cho điều thực sự là một luận đề: luận đề về sự 'mất tích' của những trẻ em từ trường nội trú”.

Ông lưu ý rằng Sarah Beaulieu, nhà nhân chủng học đã thực hiện cuộc thử nghiệm radar ban đầu, đã cố gắng kiềm chế sóng thần trên các phương tiện truyền thông trong một cuộc họp báo ngày 15 tháng 7 năm 2021.

“Chúng ta cần lùi lại một chút và nói rằng chúng 'có lẽ là nơi chôn cất có thể có’, chúng là ‘mục tiêu được lưu ý’ chắc chắn thế", Beaulieu nói như vậy, đồng thời nói thêm rằng các địa điểm "được nhiều chữ ký trình bầy giống như các nơi chôn cất", nhưng "chúng ta cần nói rằng chúng có tính cái nhiên, cho đến khi người ta khai quật được."

Rouillard viết: “Tất cả những điều này chỉ dựa trên những bất thường của đất đai có thể dễ dàng được gây ra bởi sự di chuyển của rễ cây, như các nhà nhân chủng học đã cảnh cáo”.

Ngay sau khi câu chuyện Kamloops nổ ra, câu chuyện thứ hai đã tạo ra nhiều hàng tít lớn: radar dò tìm mặt đất đã phát hiện ra 751 ngôi mộ tại Trường nội trú Marieval Indian ở Saskatchewan.

Tờ The New York times (“Lịch sử kinh hoàng”: Ngôi mộ tập thể của trẻ em bản địa được báo cáo ở Canada ”) đã sử dụng thuật ngữ “ngôi mộ tập thể” để mô tả những gì được tìm thấy ở nơi đã trở thành một phần của Khu bảo tồn Quốc gia Đầu tiên Cowessess”.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo bản địa đã nói rõ ràng rằng không có ngôi mộ tập thể nào tại địa điểm Marieval. Trưởng Cadmus Delorme nói với CBC News, "Đây không phải là một khu mộ tập thể. Đây là những ngôi mộ không được đánh dấu."

Trên tờ National Post, Nhà báo Terry Glavin đã chỉ ra rằng những ngôi mộ được phát hiện vì có một nghĩa trang hiện có ở đó, một nghĩa trang Công Giáo được kết nối với Phái bộ Truyền giáo Trái tim Vô nhiễm của Mẹ Maria ở Marieval. Gavin viết, đây là lời giải thích có thể có cho 751 ngôi mộ được phát hiện.

Các cuộc khai quật trong tương lai không chắc có

Các nghiên cứu hoặc khai quật thêm có thể làm sáng tỏ tình hình. Vào tháng 5, tờ The New York Post đã báo cáo rằng không có cuộc khai quật nào tại Kamloops - và không có thông báo về ngày bắt đầu một cuộc khai quật. Báo cáo trích dẫn một phát ngôn viên của Tk’emlúps te Secwépemc, một ban nhạc ở Kamloops, nói rằng cho đến nay chưa có gì được đào lên từ mặt đất.

CBC, cùng tháng đó, trích dẫn Rosanne Casimir, Trưởng của Tk'emlúps te Secwépemc, nói rằng công việc có thể sớm bắt đầu tại ngôi trường cũ để khai quật và xác định hài cốt.

Casimir nói: “Chúng tôi đang sử dụng khoa học để hỗ trợ từng bước khi chúng tôi tiến hành. Chúng tôi hiện có toán đặc nhiệm kỹ thuật đã được gom góp gồm các giáo sư khác nhau cũng như nhà địa chất học kỹ thuật và chúng tôi tiếp tục làm việc với các chuyên gia radar xuyên đất.”

CBC báo cáo rằng các cộng đồng địa phương đang bị giằng xé về việc có nên đào những ngôi mộ không được đánh dấu tại các trường học nội trú hay không. Trong khi một số người sống sót tại trường coi việc khai quật là một cách để tưởng nhớ các nạn nhân một cách thích đáng, những người khác lại muốn họ không bị quấy rầy.

Người sống sót tại trường Kamloops và nhà thơ Garry Gottfriedson nói với CBC rằng "Tất cả chúng tôi ở trường nội trú đó đều biết rằng [thi thể] họ ở đó."

“Bây giờ, giống như nói,’Bạn có tin chúng tôi không?’ Khai quật những thi thể đó và đại loại là một cách để nói ‘Bây giờ, nếu đó là 215 người thân của bạn được đưa vào một ngôi mộ tập thể như vậy, hãy nói cho tôi biết làm thế nào bạn sẽ vượt qua được việc này’''

Năm ngoái tờ the New York Times đưa tin, ở Ontario, cảnh sát và văn phòng điều tra những vụ chết bất thường đã nhận được yêu cầu từ cảnh sát bản địa hỗ trợ điều tra tại Trường nội trú Mohawk Institute, nơi hồ sơ ghi nhận 54 học sinh tử vong,

Cộng đồng địa phương cho biết, có các thi thể ở đó.

Theo các nhà lãnh đạo của Sáu Quốc Gia Đầu tiên của vùng the Grand River, nơi ngôi trường từng tọa lạc, xương người đã được khai quật vào những năm 1980 và sau đó được chôn lại mà không có cuộc điều tra chính thức nào.

Trẻ em tại các trường này chết vì nhiều lý do, bao gồm bệnh tật (dễ lây lan do suy dinh dưỡng và điều kiện vệ sinh), tai nạn và tự tử. Tờ the Washington Post đưa tin vào năm ngoái rằng Cựu chủ tịch Ủy ban Sự thật và Hòa giải ở Canada, Murray Sinclair, cũng nhớ đã nghe những người sống sót làm chứng về việc trẻ sơ sinh bị giết vốn do các cô gái trẻ sinh ra và do các linh mục là cha sinh học.

“Đối với nhiều người Canada và đối với người trên khắp thế giới, những sự tìm thấy những trẻ em của chúng ta gần đây - được chôn cất không tên, không dấu, thất lạc và không có nghi lễ là điều gây sốc và không thể tin được”, RoseAnne Archibald, Trưởng toàn quốc Hội đồng các Quốc gia Đầu tiên, một tổ chức vận động toàn quốc để thúc đẩy nguyện vọng tập thể của các Quốc gia Đầu tiên cá thể và cộng đồng khắp Canada, cho biết trong một tuyên bố vào năm ngoái.

Bà nói thêm: "Không phải cho chúng tôi, chúng tôi luôn được biết đến."